انتشار فهرست بهای سالانه توسط سازمان برنامه و بودجه، همواره یکی از مهمترین رویدادهای سال برای جامعه مهندسی، پیمانکاران و مشاوران کشور است. فهرست بهای سال ۱۴۰۴ نیز با تغییرات ساختاری و قیمتی قابلتوجهی ابلاغ شده است که عدم آگاهی از جزئیات آن میتواند ریسکهای مالی و حقوقی سنگینی را به پروژهها تحمیل کند.
در این مقاله، مهمترین تغییرات فهرست بهای ابنیه و راه و باند در سال ۱۴۰۴، تغییرات ساختاری در نحوه پرداختها و تاثیر این فهرست بر قراردادهای جدید را بررسی میکنیم.
۱. نگاهی کلی به درصد افزایش قیمتها در سال ۱۴۰۴
اولین سوالی که هر پیمانکار میپرسد این است: «قیمتها چقدر بالا رفته است؟»
بررسیهای اولیه و مقایسه ردیفهای پایه نشان میدهد که فهرست بهای ۱۴۰۴ در رشتههای ابنیه و راه، رشدی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد نسبت به سال گذشته داشته است.
- رشته ابنیه: افزایش قیمتها در فصلهای مختلف متوازن نیست. فصلهایی که وابستگی بالایی به نیروی انسانی دارند (مانند کارهای بنایی و سیمانکاری) و فصلهای وابسته به فولاد و سیمان (مانند اسکلت فلزی و بتنی) بیشترین تاثیر را از تورم پذیرفتهاند. به طور میانگین رشد حدود ۳۴ درصدی در این رشته مشاهده میشود.
- رشته راه و باند: با توجه به وابستگی شدید این رشته به ماشینآلات سنگین و هزینههای سوخت و نگهداری، تغییرات قیمت در فصلهای عملیات خاکی و روسازی محسوس است. اگرچه رقم دقیق بسته به نوع پروژه متفاوت است، اما رشدی همتراز یا کمی بیشتر از ابنیه در این بخش برآورد میشود.
۲. انقلاب در ساختار فهرست بها: حذف "بندهای پرداخت"
شاید مهمترین و بحثبرانگیزترین تغییر در فهرست بهای ۱۴۰۴ (که از سالهای قبل استارت خورد و اکنون جدیتر شده است)، تغییر رویکرد سازمان برنامه و بودجه نسبت به ماهیت فهرست بهاست.
در نسخههای جدید، بسیاری از بندهایی که در «کلیات» یا «مقدمه فصلها» به نحوه پرداخت اشاره داشتند (مانند بند ۹ معروف در کلیات ابنیه سالهای قبل)، حذف یا بازنویسی شدهاند.
این تغییر چه معنایی دارد؟
سازمان برنامه و بودجه تاکید دارد که فهرست بها صرفاً یک سند برای "قیمتگذاری" و "برآورد" است، نه سند پرداخت.
- قبلاً: پیمانکاران برای دریافت پول، مستقیماً به بندهای فهرست بها استناد میکردند.
- اکنون در ۱۴۰۴: شرایط پرداخت باید دقیقاً در موافقتنامه و شرایط خصوصی پیمان ذکر شود. اگر در قرارداد سکوت شود، استناد صرف به فهرست بها ممکن است برای دریافت مطالبات کافی نباشد.
توصیه اجرایی: در قراردادهای جدید سال ۱۴۰۴، بخش "نحوه پرداخت" در شرایط خصوصی پیمان را با وسواس بسیار بیشتری تنظیم کنید.
۳. تمرکز بر آیتمهای ستارهدار و قیمتهای جدید
در فهرست بهای ۱۴۰۴، همچنان چالش "آیتمهای ستارهدار" (ردیفهای غیرپایه) وجود دارد. با توجه به ورود تکنولوژیهای جدید ساختمانی و مصالح نوین که هنوز در فهرست پایه ردیف ندارند، استفاده از آیتمهای ستارهدار اجتنابناپذیر است.
- سقف مجاز: به یاد داشته باشید که در مناقصات عمومی، مبلغ آیتمهای ستارهدار نباید از ۳۰ درصد مبلغ برآورد اولیه بیشتر شود.
- آنالیز بها: حساسیت دستگاههای نظارت بر روی "آنالیز بهای" آیتمهای ستارهدار در سال ۱۴۰۴ بیشتر خواهد شد. ارائه آنالیز دقیق شامل نرخ نیروی انسانی، ماشینآلات و مصالح روز، برای تصویب این قیمتها حیاتی است.
۴. تغییرات در فصلهای تخصصی (ابنیه و راه)
در رشته ابنیه:
- کارهای فولادی: تغییرات قیمت میلگرد و پروفیل در ردیفهای پایه بهروز شده است. دقت کنید که آیا هزینههای جانبی مثل "الکترود" و "رنگآمیزی" در قیمت جدید مستتر است یا جداگانه محاسبه میشود.
- بتن: قیمت بتن آماده و هزینههای پمپاژ تغییر کرده است. با توجه به افزایش کرایه حمل، فصل "حمل و نقل" در پروژههای بتنی دور از شهر بسیار تعیینکننده شده است.
در رشته راه و باند:
- قیر و آسفالت: فرمولهای محاسبه مابه التفاوت قیر و تعدیلات مربوط به آسفالت در سالهای اخیر پیچیدهتر شده است. در ۱۴۰۴، پیمانکاران باید توجه ویژهای به فصل "روسازی" و بخشنامههای پیوست در مورد قیر داشته باشند.
۵. تاثیر فهرست بهای ۱۴۰۴ بر مناقصات و استراتژی پیشنهاد قیمت
پیمانکارانی که قصد شرکت در مناقصات سال ۱۴۰۴ را دارند، باید استراتژی خود را تغییر دهند:
- خداحافظی با مینوسهای هیجانی: با توجه به واقعیتر شدن برخی قیمتها اما تداوم تورم پنهان، دادن ضرایب تخفیف (مینوس) بالا بدون آنالیز دقیق، خودکشی مالی است.
- دقت در ضریب بالاسری: با توجه به حذف برخی ردیفهای هزینهای و انتقال آنها به هزینههای غیرمستقیم، آنالیز دقیق "ضریب بالاسری" (Overhead) شرکت شما از نان شب واجبتر است.
- مدیریت ادعا (Claim): با حذف بندهای پرداخت از فهرست بها، مستندسازی حین پروژه برای کلیمهای مالی اهمیت دوچندان پیدا میکند.
جمعبندی
فهرست بهای ۱۴۰۴ پیامی روشن دارد: "دوران مدیریت سنتی پروژه تمام شده است."
تفکیک مقوله "برآورد فنی" از "شرایط حقوقی پرداخت"، الزام به آنالیز دقیقتر قیمتها و نوسانات شدید بازار، همگی نشان میدهند که مهندسان دفتر فنی و مدیران پروژه باید دانش حقوقی و قراردادی خود را همپای دانش فنی ارتقا دهند.
پیشنهاد: اگر پروژهای در دست اجرا دارید که از سال قبل به ۱۴۰۴ منتقل شده است، حتماً ضرایب تعدیل سه ماهه اول و دوم ۱۴۰۴ را به محض ابلاغ، با کارکرد واقعی خود مقایسه کنید تا از جریان نقدینگی پروژه محافظت نمایید.